Wprowadzenie do pojęcia: Zasada DNSH – czym jest i jak wpłynie na projekty i inwestycje?

W dzisiejszym dynamicznym świecie, kwestie zrównoważonego rozwoju stają się priorytetem dla Unii Europejskiej. Jednym z kluczowych narzędzi realizacji tego celu jest zasada "Nie Czyń Znaczącej Szkody" (DNSH). Wpłynie ona również na branżę budowlaną. 

Znajomość tematu jest więc istotna. Niestety na ten moment trudno znaleźć materiały omawiające to zagadnienie – takie, które nie będą rozbudowanymi dokumentami prawnymi. W związku z tym przygotowaliśmy artykuł zawierający wprowadzenie do pojęcia DNSH.

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

1. Czym jest DNSH?
2. Czego dotyczy zasada DNSH?
3. Jakie etapy oceny DNSH wyróżniamy?
4. Z czym wiąże się zasada DNSH w branży budowlanej?
5. Jak zasada DNSH wpływa na dofinansowania? 

Wprowadzenie do DNSH 

Zasada DNSH zwiększa świadomość względem środowiska naturalnego.
Jej wprowadzenie ma na celu chronienie różnorodności przyrody, adaptację do zmian klimatu i osiągnięcie celów UE dotyczących neutralności klimatycznej.

DNSH - co to jest 

DNSH to skrót od "Do No Significant Harm" (Nie Czyń Znaczącej Szkody). Jest to zasada wprowadzana w różnych obszarach, nakładająca obowiązek minimalizacji szkód wyrządzanych środowisku w wyniku działań człowieka. DNSH stanowi element większego kontekstu zrównoważonego rozwoju, kładąc nacisk na odpowiedzialność społeczną i ochronę środowiska.

Zasada DNSH - geneza 

Zasada DNSH ma swoje korzenie w rosnącej świadomości globalnych problemów środowiskowych. Jej geneza bierze się z konieczności zmierzenia się z wyzwaniami związanymi ze zmianami klimatu, utratą bioróżnorodności i negatywnym wpływem ludzkich działań na planetę. Wspiera cele zrównoważonego rozwoju i inicjatywy międzynarodowe, takie jak Agenda 2030 ONZ. -  kampania 17. celów 

DNSH w świetle prawa

W świetle prawa europejskiego, zasada DNSH znajduje konkretny wyraz w różnych dokumentach i aktach prawnych, z których najważniejsze to:

Rozporządzenie RRF: Ustanawia zasady Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF). Określa cele, finansowanie i formy wsparcia, a także zobowiązuje państwa członkowskie do sporządzenia krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności (KPO), uwzględniających zasadę DNSH.

Komunikat KE (2021/C 58/01):  Zawiera wtyczne techniczne dotyczące stosowania zasady DNSH. Określa metodologię oceny przedsięwzięć pod kątem zgodności z DNSH, w tym podejścia uproszczonego i merytorycznej oceny DNSH.

W ramach DNSH, istotne prawa obejmują m.in. art. 17 Rozporządzenia w Sprawie Taksonomii, Porozumienie Ogólne dotyczące RRF, oraz w Rozporządzeniu Ogólnym. To m.in. nakreślają wytyczne dotyczące oceny, monitorowania i zapewnienia zgodności z zasadą DNSH.

Etapy w DNSH 

Proces wdrażania zasady DNSH obejmuje kilka etapów. Na początku występuje podejście uproszczone, gdzie określa się, czy dane przedsięwzięcie może wyrządzić szkodę. W przypadku stwierdzenia ryzyka, przechodzi się do etapu merytorycznej oceny DNSH, z uwzględnieniem pytań szczegółowych i analizą ryzyka.

Etap 1: Podejście uproszczone

Jak już sobie powiedzieliśmy, w pierwszym etapie oceny DNSH stosuje się podejście uproszczone. Eliminuje ono konieczność przeprowadzenia szczegółowej, merytorycznej analizy. Kluczowe pytanie brzmi: czy przedsięwzięcie nie ma wpływu lub ma nieznaczący/ przewidywany wpływ na określony cel środowiskowy? Jeśli odpowiedź jest twierdząca, można przejść do oceny zgodności bez konieczności analizy detali.

Etap 2: Merytoryczna ocena DNSH

W przypadku negatywnej odpowiedzi w pierwszym etapie, konieczne jest przeprowadzenie merytorycznej oceny DNSH. Proces ten obejmuje szczegółową analizę, w której stosuje się pytania dotyczące wpływu przedsięwzięcia na określony cel środowiskowy. W rezultacie możliwe jest stwierdzenie, czy istnieje potencjalne ryzyko znaczącej szkody.

Schemat decyzyjny DNSH

Schemat decyzyjny obejmuje następujące kroki:

• Ocena ryzyka klimatycznego: W pierwszej fazie kontroluje się aktywność, aby zidentyfikować, które ryzyka klimatyczne mogą wpływać na przedsięwzięcie.
  
  
• Analiza ryzyka: Gdy określone zostaną kluczowe ryzyka, przeprowadza się analizę ich wpływu na przedsięwzięcie, oceniając istotność każdego ryzyka.
  
  
• Ocena rozwiązań adaptacyjnych: Wdraża się rozwiązania adaptacyjne, które zmniejszają zidentyfikowane ryzyka klimatyczne.
  
  
• Wpływ na adaptację i odporność: (Docelowo) rozwiązania nie powinny wpływać negatywnie na adaptację lub odporność klimatyczną innych obszarów.
  
  
• Zgodność z lokalnymi strategiami: Rozwiązania muszą być zgodne z lokalnymi, sektorowymi, regionalnymi lub krajowymi strategiami dotyczącymi adaptacji.
  
  
• Monitoring i wskaźniki: Rozwiązania są monitorowane i mierzone za pomocą wcześniej zdefiniowanych wskaźników. W przypadku niezgodności podejmuje się działania naprawcze.
  
  

Cele środowiskowe w kontekście DNSH

Cele środowiskowe, zdefiniowane w kontekście zasady DNSH, odnoszą się do konkretnych obszarów środowiskowych, które są kluczowe dla zrównoważonego rozwoju. 

Zgodnie z art. 17 rozporządzenia w sprawie systematyki, zasada "nie czyń poważnych szkód" (DNSH) jest kluczowym elementem w ocenie przedsięwzięć pod kątem ich wpływu na środowisko. Interpretacja tej zasady obejmuje sześć celów środowiskowych.

Wskazówka: Poniżej znajdziesz wskazówki, co oznaczają "poważne szkody" dla każdego z tych celów.

1. Łagodzenie zmian klimatu

Działalność uznaje się za powodującą poważne szkody w łagodzeniu zmian klimatu, jeżeli generuje istotne emisje gazów cieplarnianych. Ocenia się wpływ przedsięwzięcia na globalne ocieplenie i jego zgodność z celami redukcji emisji.

W ten punt wpisują się takie działania z sektora budowlanego jak:

• budowa nowych budynków 
• renowacja budynków już istniejących 
• montaż, konserwacja i naprawa sprzętu zwiększającego efektywność energetyczną
• montaż, konserwacja i naprawa systemów technologii energii odnawialnej
  
  

2. Adaptacja do zmian klimatu

W kontekście adaptacji do zmian klimatu poważne szkody występują, gdy działalność nasila niekorzystne skutki obecnych i przyszłych warunków klimatycznych. Szczególna uwaga skierowana jest na wpływ na ludzi, przyrodę lub aktywa.

3. Zrównoważone wykorzystanie zasobów wodnych i morskich

Jeżeli przedsięwzięcie wpływa negatywnie na stan wód powierzchniowych, podziemnych, lub morskich, powodując szkody dla ekosystemów, uznaje się, że narusza zasadę "nie czyń poważnych szkód" związanych z zasobami wodnymi.

4. Gospodarka o obiegu zamkniętym

Działalność jest uznawana za powodującą poważne szkody w gospodarce o obiegu zamkniętym, jeżeli prowadzi do znacznego marnotrawstwa zasobów naturalnych, nadmiernej produkcji odpadów lub ich nieskutecznego przetwarzania.

5. Zapobieganie zanieczyszczeniu i kontrola

W kontekście zapobiegania zanieczyszczeniu działalność jest uznawana za powodującą poważne szkody, gdy generuje znaczący wzrost emisji zanieczyszczeń do powietrza, wody lub ziemi, wpływając negatywnie na jakość środowiska.

6. Ochrona i odbudowa bioróżnorodności i ekosystemów

Działalność wyrządzi poważne szkody w ochronie bioróżnorodności i ekosystemów, jeżeli znacznie zaszkodzi stanowi i odporności ekosystemów lub zagrozi siedliskom i gatunkom objętym zakresem zainteresowania Unii.

Zasada DNSH w budownictwie

Zrównoważony rozwój stał się już imperatywem. Branża budowlana stanęła przed wyzwaniem przyswajania zasady "Nie Czyń Znaczącej Szkody" (DNSH). 

W przypadku branży budowlanej wdrażanie zasady "Nie Czyń Znaczącej Szkody" (DNSH) to – jak się podaje – rewolucyjne podejście do planowania, projektowania i realizacji inwestycji.
Branże, tradycyjnie związane z aspektami technicznymi i ekonomicznymi, stają teraz przed wyzwaniem dostosowania się do nowych norm zrównoważonego rozwoju.

DNSH w branży budowlanej oznacza konieczność uwzględniania aspektów środowiskowych na każdym etapie projektu. To nie tylko spełnianie wymogów prawnych, ale przede wszystkim zmiana sposobu myślenia, gdzie ochrona środowiska staje się integralną częścią procesu budowlanego.

Samej branży budowlanej zasada DNSH przeznacza wiele przestrzeni.
W dokumentach znajdziesz wzmianki dotyczące takich aspektów jak: 

Adaptacja do zmian klimatu:

DNSH nakłada na branżę budowlaną obowiązek adaptacji do zmian klimatu. W praktyce oznacza to projektowanie i realizację budynków, które są odporne na ekstremalne warunki pogodowe, uwzględniające wzrost poziomu mórz i zmienność klimatu.

Zgodność z celami klimatycznymi UE:

Projekty budowlane muszą być zgodne z celami klimatycznymi Unii Europejskiej. To nie tylko redukcja emisji, ale także aktywne zaangażowanie w cele neutralności klimatycznej i zielonej transformacji.

Ocena ryzyka klimatycznego:

DNSH nakłada na branżę konieczność szczegółowej oceny ryzyka klimatycznego. Projektanci i inwestorzy muszą analizować wpływ swoich działań na środowisko, identyfikować ryzyka związane z klimatem i opracowywać skuteczne strategie adaptacyjne.

Podręcznik dla beneficjenta podaje m.in. taki przykład:
W przypadku budynków o powierzchni przekraczającej 5 tys.m2 należy obliczyć współczynnik globalnego ocieplenia w cyklu życia budynku w odniesieniu do poszczególnych etapów (cyklu życia).

Innowacje technologiczne i społeczna odpowiedzialność:

Wdrażanie DNSH to także impuls do innowacji technologicznych w branży budowlanej. Oczekuje się, że firmy będą inwestować w nowe technologie, zrównoważone materiały budowlane i ekologiczne rozwiązania infrastrukturalne.

Wyzwania i szanse

Wprowadzenie zasady DNSH stanowi wyzwanie dla branży budowlanej, ale jednocześnie stwarza ogromne możliwości. Przejście na bardziej zrównoważone praktyki nie tylko przyczyni się do ochrony środowiska, ale także otworzy nowe obszary rynku i zwiększy konkurencyjność firm.

Dofinansowania z UE w ramach 

W nowej perspektywie finansowej funduszy europejskich na lata 2021-2027 Polska ma możliwość otrzymania:

• 72,2 mld euro w ramach polityki spójności
• 3,8 mld euro z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji
• około 58 mld euro ze środków Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF).
  
  

Starając się o dofinansowania istotna jest świadomość, że cele środowiskowe będą odgrywały tutaj jedną z kluczowych ról – zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem.

Czego dotyczą cele polityki spójności?

Środki europejskie mają być wydawane w ramach 6 celów polityki spójności:

1. Bardziej konkurencyjna i inteligentna Europa;
2. Bardziej przyjazna dla środowiska niskoemisyjna Europa;
3. Lepiej połączona Europa dzięki zwiększeniu mobilności;
4. Europa o silniejszym wymiarze społecznym;
5. Europa bliżej obywateli;
6. Łagodzenie skutków transformacji w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu.
   
   

Zgodnie z informacjami, jakie podawane są w oficjalnym podręczniku opublikowanym na stronie rządowej poświęconej tematowi DNSH, co najmniej 37% środków finansowych, które państwa Unii Europejskiej otrzymują w ramach RRF powinno zostać przeznaczonych na inwestycje oraz reformy wspierające cele klimatyczne. 

Jak zasada DNSH wpłynie na projekty i inwestycje? - przykład 

Przyjrzyjmy się jeszcze temu jaki wpływ ma DNSH na projekty i inwestycje budowlane. Wnioski możemy już wyciągnąć z wcześniej omówionych szczegółów.
Wpływ jest wieloetapowy. Przejawia się tak naprawdę na każdym kroku: od przygotowania inwestycji, poprzez projekt i/lub prowadzenie robót (w zależności od przedsięwzięcia) aż po samo zakończenie robót. 

Za przykład weźmy renowacje:
Etapy przedstawiają się tutaj następująco:

Przygotowanie Inwestycji:

• Audyt remontowy: Analiza aktualnego stanu obiektu przed rozpoczęciem prac.
• Analiza ryzyk związanych ze zmianą klimatu: Badanie potencjalnych zagrożeń związanych ze zmianami klimatu.
  
  

Projektowanie:

• Analiza wpisywania się w gospodarkę o obiegu zamkniętym: Czyli określanie możliwości, takich jak demontaż lub dostosowanie zgodne z ISO 20887.

Ciekawostka: Według niektórych statystyk podawanych w w dokumentach wprowadzających do zasady DNSH co najmniej 70% masy  – innych niż te niebezpieczne – odpadów z budowy i rozbiórki wytwarzanych na placu budowy jest gotowe do ponownego użycia, recyklingu oraz  innych procesów odzysku materiału

Prowadzenie Robót:

• Audyt przedrozbiórkowy: Analiza przed planowanym rozbiórką obiektu.
• Wykaz odpadów i plan segregacji odpadów: Dokumentacja dotycząca gospodarki odpadami.
• Zapobieganie emisjom: Działania mające na celu ograniczenie hałasu, kurzu i zanieczyszczeń.
• Deklaracje właściwości użytkowych: Potwierdzenie, że używane materiały spełniają normy, zwłaszcza dla substancji niebezpiecznych.
  
  

Zakończenie Robót:

• Świadectwo charakterystyki energetycznej: Dokument potwierdzający efektywność energetyczną obiektu po zakończeniu prac.

Poza samym wpływem na prowadzenie i planowanie projektów oraz inwestycji mówimy również o wpływie na pozyskiwanie dofinansowań. 

DNSH - podsumowanie 

W świetle zmian klimatu i dążeń do zrównoważonego rozwoju, zasada DNSH staje się narzędziem oceny projektów finansowanych ze środków UE.
Zanim kolejna inwestycja zacznie kształtować krajobraz miast, musi ona przejść przez “test” zgodności z zasadą DNSH.
Jak zapewne się domyślasz, może to być wyzwanie dla biznesu – zarówno tego mniejszego jak i większego – ale jednocześnie jest to też szansa na tworzenie projektów, które przetrwają w zmieniającym się klimacie.